در شرایطی که جهانی‌شدن، تنوع فرهنگی و تغییرات اجتماعی به چالش‌های جدیدی در حوزه هویت‌ها دامن می‌زند و سبب می‌شود تا بنیان‌های هویتی ملت‌ها و نظام‌های اجتماعی را در جهت تقویت ارزش‌های تمدن غربی، تضعیف نماید، خانواده به‌عنوان بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی، نقش حیاتی در شکل‌دهی و حفظ هویت در جهان معاصر دارد. ضرورت و اهمیت امر در این است که خانواده می‌تواند نقش محوری در انتقال ارزش‌ها و سنت‌های فرهنگی ایرانی ـ اسلامی به نسل‌های آتی ایفا کند و به‌عنوان یک پناهگاه در برابر تهدیدات هویتی عمل کند. حال پرسش اصلی این است که نقش و جایگاه خانواده به‌عنوان یک مرجع اجتماعی در مواجهه با چالش وحدت هویتی جهان معاصر چیست؟
هدف این پژوهش، بررسی نقش خانواده در تقویت هویت فرهنگی و کرامت انسانی، و شناسایی چالش‌های پیشروی آن در جامعه معاصر است. این مقاله با استفاده از بررسی ادبیات موجود و تجزیه‌وتحلیل داده‌های کیفی به تحلیل نقش خانواده در شکل‌گیری هویت و کرامت انسانی می‌پردازد.
نتایج نشان می‌دهد که یکی از ابعاد کلیدی نقش خانواده، تقویت کرامت انسانی در اعضای خود است. خانواده با ایجاد محیطی امن و حمایتگر می‌تواند عزت‌نفس و احساس ارزشمندی را در اعضای خود تقویت کرده و به رشد هویت‌های مثبت کمک کند. همچنین، با شناسایی و مدیریت چالش‌های هویتی، خانواده می‌تواند به حفظ انسجام هویتی و ارتقا همبستگی اجتماعی بپردازد. در این فضا، اعضای خانواده یاد می‌گیرند که به خود و دیگران احترام بگذارند و کرامت انسانی را به‌عنوان یک ارزش اساسی در زندگی خود بپذیرند. در حقیقت این نهاد نه‌تنها به تربیت فرزندان و آموزش ارزش‌های انسانی می‌پردازد، بلکه با ایجاد حمایت عاطفی و اجتماعی، احساس امنیت و کرامت را در اعضای خود تقویت می‌کند.
از سوی دیگر خانواده با مواجهه با چالش‌های هویتی متنوع، نیازمند سازگاری و مدیریت برای حفظ انسجام هویتی و کرامت انسانی هستند؛ بنابراین، شناخت و تقویت نقش خانواده در این زمینه، به ارتقا وحدت هویتی و تقویت همبستگی اجتماعی کمک می‌کند و می‌تواند به سیاست‌گذاران و متخصصان اجتماعی در ایجاد برنامه‌های مؤثر برای حفظ هویت فرهنگی و کرامت انسانی یاری رساند.