کاوش فرصت‌های تجربه شده توسط مادران مراقبت کننده از دو نسل در خانواده‌‌های شهر تهران

مراقبت از فرزندان و سالمندان به طور هم زمان در خانواده‌های مسلمان ایرانی با انواع چالش‌ها و فرصت‌هایی همراه بوده که در ادبیات پژوهش، کمتر به شناخت جنبه‌های مثبت این تجربه پرداخته شده است. هدف از مطالعه حاضر واکاوی فرصت‌های تجربه شده توسط مادران مسلمان ایرانی است که هم زمان مراقبت از فرزند و والد/ والدین سالخورده خود یا همسرشان را در خانواده بر عهده دارند. رویکرد پژوهش حاضر از نوع کیفی است و جمع‌آوری اطلاعات از طریق مشاهده و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته تا رسیدن به اشباع با 23 مادر ساکن در شهر تهران انجام شده که حداقل 3 سال مراقبت هم زمان از دو نسل در خانواده را تجربه کرده و مایل به مشارکت در پژوهش حاضر بودند. در مدت زمان حدودا 6 ماه (مهرماه 1402 تا فروردین1403)، با اتخاذ روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی با مادران واجد شرایط مصاحبه‌های عمیق انجام شد. برای تحلیل داده‌ها، روش تحلیل موضوعی از نوع استقرایی به کار برده شده و قابلیت اعتماد مضامین بدست آمده با استفاده از تکنیک ممیزی و مقایسه‌های تحلیلی مورد تأیید قرار گرفته است. پس از تحلیل و کدگذاری اطلاعات، در نهایت 4 مضمون (تم اصلی) شامل مراقبت دوگانه به مثابه‎ی سفری معنوی و انسان‌ساز، مراقبت دوگانه فرصتی برای بازسازی و تحکیم روابط چندنسلی در خانواده، مراقبت دوگانه به مثابه‌ی بازی برد ـ برد و مراقبت دوگانه فرصتی برای سرمایه‌گذاری اخلاقی، معنوی و حمایتی در آینده استخراج شد. یافته‌های مطالعه حاضر نشان می‌دهد در کنار چالش‌های رایج و غیرقابل اجتناب مراقبت از فرزندان و سالخوردگان در خانواده، فرصت‌های متعددی نیز در تجارب مادران مراقبت کننده وجود داشته که با افزایش حمایت‌های رسمی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، رفاهی و بهداشتی از مادران مراقبت کننده از چند نسل در خانواده می‌توان ارتباط و اتصال پدران و مادران در دوران سالمندی را به پیکره‌ی خانواده‌ی ایرانی حفظ و مداومت بخشید و به تحکیم روابط نسل‌های مختلف در خانواده و بهبود سلامت روانی، عاطفی و معنوی مراقبت‌کنندگان دست پیدا کرد