در حوزه معناشناسی، واژگانی از قرآن کریم وجود دارد که لغت‌نامه‌ها گنجایش تعریف مفهومی آن را ندارند و مباحث صرفی و نحوی نیز علی‌رغم توسعه و دقت نظر اندیشمندان، کفایت لازم را در تبیین مسأله ندارند. اهمیت این موضوع زمانی روشن می‌شود که واژه‌ای با دو یا چند اشتقاق اسمی یا صیغه فعلی در سیاق آیات تمایز معنایی آن، به درستی روشن نباشد. از جمله این واژگان، استعمال دو صیغه فعلی «أکرم» و «کَرَّم» از باب افعال و تفعیل است که با احتساب دو اشتقاق اسمی اسم فاعل «مُکرم» و اسم مفعول «مکرَّم» از این دو ساختار فعلی، ضرورت تفاوت معنایی و مفهومی آن، به خصوص از نظر کارکرد اجتماعی و فرهنگی و یا ایدئولوژی در سبک و سیاق قرآنی بیشتر به چشم می‌آید. روند توصیفی تحلیلی این پژوهش نشان می‌دهد که در زبان قرآن ـ و نه در زبان رایج فصیح و یا زبان عامه مردم ـ جایگاه «إکرام» متفاوت از «تکریم» است همچنانکه بقای ابدی خداوند به صاحب اکرام بودن است نه تکریم. در واقع نتایج حاصله از این پژوهش این فرضیه را تقویت می‌کند که مؤلفه‌های معنایی «تکریم»، امری ذاتی و در تملک ذات باریتعالی است و مؤلفه‌های مفهومی «إکرام» موضوعی است اکتسابی که بین ارسال کننده و دریافت کننده جهتی دو سویه داشته و از این نظر، مشمولیت عام‌تری نسبت به «تکریم» دارد که یک سویه و از جانب خداوند و به فراخور ظرفیت موجودات مختلف درجهان هستی به آنها اعطا شده است. ضمن اینکه «تکریم» امری است ابتدایی و تکوینی ولی «اکرام» عطایی است حدوثی و به فراخور شکوفایی استعداد و عمل داده می‌شود.
نویسنده(گان):
سید حیدر فرع شیرازی
چکیده:
کلیدواژه:
قرآن کریم، معناشناسی، اکرام، تکریم، ذاتی، اکتسابی.